اینکه دستگاه کنترل فاز چیست همواره یکی از پرسش‌های متداول علاقه‌مندان به یادگیری در زمینه الکترونیک صنعتی است. به بیان ساده رله کنترل فاز یکی از تجهیزات ضروری در تابلو برق‌ها محسوب می‌شود که مهم‌ترین وظیفه آن، حفاظت از سایر تجهیزات در برابر اختلالات شبکه برق است. کاهش یا افزایش شدید ولتاژ، قطع یا عدم توالی و تقارن فازها از جمله اختلالات شبکه برق بوده که دستگاه کنترل فاز با نظارت بر مدارهای تغذیه سه فاز از تجهیزات در برابر این مشکلات محافظت می‌کند.

رله کنترل فاز در انواع مختلفی اعم از رله عدم تعادل فاز، توالی فاز، خرابی فاز و پایش ولتاژ تولید و عرضه شده که هر یک از آن‌ها ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند و به منظور عملکرد خاصی طراحی شده‌اند. در ادامه برای کسب اطلاعات بیشتر پیرامون پرسش رله کنترل فاز چیست و پاسخ همه‌جانبه به آن با ما همراه باشید.

پیشنهاد خرید

کنترلر زاویه فاز(دیمر) تک فاز 40 آمپر SG464020 سلدوک CELDUC فرانسه

11.500.000 تومان11.500.000 تومانخرید کنید

کنترل فاز چیست؟

در پاسخ به پرسش دستگاه کنترل فاز چیست می‌توان گفت رله کنترل فاز وسیله‌ای است که به منظور نظارت بر شرایطی اعم از افت کامل فاز، ولتاژ بیش از حد، توالی فاز و عدم تقارن فاز جهت حفاظت از جان افراد و تجهیزات در تابلو برق‌ها استفاده می‌شود. اغلب رله‌های کنترل فاز، نشانگرهایی دارند که هر یک از آن‌ها پیام خاصی را انتقال می‌دهند؛ به عنوان مثال نشانگرهای AC،P، REL و Fبه ترتیب وجود ولتاژ در شبکه، توالی فازها، وضعیت رله و شرایط خطا را مشخص می‌کنند. لازم به ذکر است که نشانگرهای دستگاه‌های کنترل فاز به مدل و سازنده آن‌ها بستگی دارد و نمی‌توان برای همه آن‌ها نسخه یکسانی پیچید. از طرف دیگر نوع و تعداد نشانگرها می‌تواند بسته به مدل دستگاه متفاوت باشد، از این رو بهترین راه برای اطلاع از معانی دقیق نشانگرها مراجعه به مشخصات فنی دستگاه مورد نظر است.

آشنایی با ماهیت کنترل فاز

پیش‌تر با کلیات دستگاه کنترل فاز چیست آشنا شدید، اکنون به بررسی ماهیت آن نیز خواهیم پرداخت. جالب است بدانید که در واحدهای صنعتی از برق سه فاز با سطح ولتاژ 380 الی 400 ولت استفاده می‌شود. خط برق 3 فاز را با علامت‌های اختصاری R – S – T نشان می‌دهد که بارهای صنعتی با طراحی 3 فاز به حضور کامل هر سه آن‌ها نیاز دارد و نبود و یا کاهش ولتاژ هر یک از آن‌ها منجر به عدم تعادل در مصرف‌کنندگان 3 فاز می‌شود. در چنین شرایطی وجود رله کنترل فاز بسیار حائز اهمیت است، چرا که در صورت فقدان هر یک از فازها می‌تواند شبکه بعد از خود را قطع کند. بر روی کنترل فاز المان‌های کنترلی وجود دارد که یکی از آن‌ها تنظیم تایمر On-Delay است و در فعالیت کنترل فاز پس از قطع شدن هر یک از فازها وقفه می‌اندازد. اگر قطع فاز یک قطعی لحظه‌ای باشد، با تنظیم تایمر On-Delay می‌توان بدون قطع شدن سیستم از آن عبور کرد؛ در غیر این صورت پس از مدت زمان تنظیم شده، رله‌های کنترل فاز وارد عمل می‌شوند و سیستم را قطع می‌کنند.

پیشنهاد خرید

کنترلر زاویه فاز(دیمر) تک فاز 40 آمپر SG464420 سلدوک CELDUC فرانسه

11.500.000 تومان11.500.000 تومانخرید کنید

انواع کنترل فاز

در هنگام صحبت درباره دستگاه کنترل فاز چیست، آشنایی با انواع آن نیز اهمیت پیدا می‌کند. انواع کنترل فاز با ویژگی‌های منحصربه‌فرد و مزایای متفاوت برای کاربردهای مختلف طراحی و تولید شده‌اند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• رله توالی فاز: وقوع توالی فاز در تجهیزات منجر به چرخش معکوس موتور می‌شود که این امر شل شدن قطعات و ایجاد موقعیت‌های خطرناک را در پی دارد. لذا در چنین شرایطی کنترل فاز برای ممانعت از آسیب دیدن دستگاه‌ها اقدامات لازم را انجام می‌دهد.
• رله خرابی فاز: خراب شدن فاز مشکلات گوناگونی را به دنبال دارد که از جمله‌ آن‌ها می‌توان به خرابی خط برق، سوختن فیوز و خراب شدن دستگاه‌ها اشاره کرد. رله کنترل فاز در این وضعیت با قطع کردن برق ورودی به دستگاه مانع از بروز مشکلات متعدد می‌شود.
• رله پایش ولتاژ: نوسانات شدید ولتاژ به تجهیزات برقی آسیب می‌زند و باعث گرم شدن بیش از حد آن‌ها می‌شود؛ از این رو کنترل فاز با تعدیل یا قطع جریان از صدمات احتمالی جلوگیری می‌کند.
• رله عدم تعادل فاز: عدم تعادل فاز، جریان‌های نامتقارنی را به وجود می‌آورد که به موتور صدمه می‌زند؛ رله کنترل فاز با مشاهده این شرایط می‌تواند مدار را قطع کند.

کاربرد رله کنترل فاز

پیش‌تر دریافتید که دستگاه کنترل فاز چیست و انواع آن کدامند، اکنون بد نیست تا با برخی از مهم‌ترین کاربردهای آن در صنعت نیز آشنا شوید. رله کنترل فاز به علت انعطاف‌پذیری و دقت بالا در تنظیم توان الکتریکی در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از کاربردهای اصلی آن را می‌توان تنظیم سرعت موتورهای القایی AC دانست؛ بدین صورت تغییر زاویه تریستور یا ترایاک، امکان تغییر ولتاژ موثر اعمال شده به موتور را فراهم می‌‌آورد و در نتیجه می‌توان سرعت آن را کنترل کرد که این روش در صنایع گوناگون برای کنترل سرعت ماشین‌آلات کاربرد دارد. همچنین رله کنترل فاز برای تنظیم شدت نور با تغییر زاویه در لامپ‌های رشته‌ای و برخی از لامپ‌های LED مناسب است.

اما دیگر کاربردهای رله کنترل فاز چیست و در چه صنایعی می‌توان شاهد رد پایی از آن بود؟ خوشبختانه کاربردهای آن تنها به موارد نام‌برده شده ختم نمی‌شود، چرا که این وسیله در دیگر صنایع نیز کاربرد دارد. رله کنترل فاز در هیترهای صنعتی برای تنظیم توان گرمایی تولید شده مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین از رله کنترل فاز می‌توان برای تنظیم توان انتقالی به بارهای مقاومتی (مانند المنت‌های گرمایشی) و بارهای القایی (همچون موتورها و ترانسفورماتورها) بهره برد که این کاربرد در صنایع گوناگون به منظور مدیریت انرژی و بهینه‌سازی مصرف برق بسیار حائز اهمیت است. در سیستم‌های شارژ باتری وجود کنترل فاز به تنظیم جریان و ولتاژ شارژ کمک می‌کند و در نتیجه عمر باتری را افزایش می‌دهد.

پیشنهاد خرید

کنترلر زاویه فاز(دیمر) تک فاز 40 آمپر SG464120 سلدوک CELDUC فرانسه

11.500.000 تومان11.500.000 تومانخرید کنید

تنظیم کنترل فاز

در این بخش از مقاله دستگاه کنترل فاز چیست، به نحوه تنظیم آن خواهیم پرداخت. اگرچه انواع مختلفی از رله‌های کنترل فاز وجود دارند که ممکن است تنظیمات پیچیده‌تری داشته باشند، اما معمولاً تنظیم رله‌های کنترل فاز را می‌توان با استفاده از دو پیچ تنظیم انجام داد. پیچ اول برای تنظیم زمان عکس‌العمل بوده و بدین صورت، تنظیم دلخواه زمان تأخیر در قطع کردن سیستم را ممکن می‌سازد و حتی از طریق آن می‌توان زمان شروع مجدد را نیز مشخص کرد. پیچ دوم به حساسیت قطع فاز مربوط می‌شود که امکان تعیین ولتاژ بازگشتی از جهت قطع خروجی را فراهم می‌کند. چنانچه به اطلاعات جزئی‌تر و کامل‌تری در رابطه با تنظیم رله کنترل فاز نیاز دارید می‌توانید با متخصص برق مشورت کنید.

کنترل فاز از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟

اینکه اجزای تشکیل‌دهنده رله کنترل فاز چیست یکی دیگر از سوالات رایج علاقه‌مندان در این زمینه است. اگرچه شرکت‌های مختلف از لحاظ طراحی و ساخت کنترل فاز متفاوت عمل می‌کنند، اما معمولاً تمامی رله‌های کنترل فاز از چند بخش اساسی تشکیل می‌شوند. از جمله مهم‌ترین بخش‌های تشکیل‌دهنده آن می‌توان ترمینال‌های چندگانه، پیچ‌های Sensitivity و On-Delay و نشانگر خطاها را نام برد که هر کدام از بخش‌های ذکر شده نقش موثری را در رله‌های کنترل فاز ایفا می‌کنند. بنا بر پاسخ به دستگاه کنترل فاز چیست می‌توان گفت که ترمینال‌های چندگانه با دو گروه (T، S، R و یا L3، L2، 1L) به دلیل اتصال سه فاز ورودی برق، پیچ Sensitivity به منظور تنظیم حساسیت دستگاه در هنگام مقایسه تقارن در انواع فاز، پیچ On-Delay جهت تنظیم زمان انتظار در زمان خطا و نشانگر خطاها به علت اخطار برای وجود ولتاژ در خارج از محدوده عملکردی در رله کنترل فاز تعبیه شده‌اند.

مزایای استفاده از رله کنترل فاز چیست؟

دستگاه کنترل فاز چیست یکی از پرسش‌های مهم در زمینه تجهیزات برقی بوده که به طور کامل بررسی شد، اکنون بهتر است تا نگاهی کوتاه بر مزایای آن نیز داشته باشید. دستگاه کنترل فاز با عملکرد صحیح و درست خود می‌تواند علاوه بر افزایش طول عمر مفید موتور، هزینه تعمیر و تعویض آن را نیز کاهش دهد. همچنین ایمنی مدار را بالا برده و مانع از برق‌گرفتگی و آتش‌سوزی به دلیل کوتاه شدن سیم‌پیچ‌های موتور می‌شود.

خطای رله کنترل فاز در چه شرایطی رخ می‌‌دهد؟

پیش‌تر دریافتید که دستگاه کنترل فاز چیست و چه مزایایی دارد، اما بد نیست بدانید که در برخی مواقع خطای کنترل فاز نیز رخ می‌دهد. به عنوان مثال افت فاز می‌تواند مانع از راه‌اندازی یا کارکرد صحیح موتور شود که این امر در نهایت گرم شدن بیش از حد موتور و آسیب به آن را به همراه دارد. از طرف دیگر ولتاژ کم‌تر از میزان تعیین شده نیز برای موتور آسیب‌زا بوده و منجر به وقوع خطای کنترل فاز می‌شود. همچنین عدم اتصال به‌ ترتیب سه فاز خطای کنترل فاز را به دنبال دارد، چرا که راه‌اندازی موتور با توالی فاز نادرست باعث معکوس روشن شدن موتور و آسیب به آن می‌شود.

تجهیزات کنترل فاز چه نقشی در حفاظت از الکتروموتورها دارند؟

همان‌طور که در طول مقاله دستگاه کنترل فاز چیست ملاحظه کردید، یکی از اصلی‌ترین وظایف این دستگاه محافظت از دیگر تجهیزات در برابر مشکلات احتمالی و اختلالات شبکه است؛ به عبارت دیگر رله‌های کنترل فاز که آن‌ها را رله‌های حفاظتی نیز می‌نامند نقش بسیار موثری را در افزایش عمر این تجهیزات ایفا می‌کنند، چرا که تعمیر و تعویض تجهیزات گران قیمت صنعتی بسیار پرهزینه و زمان‌بر است. از این رو مراقبت از الکتروموتور به عنوان عنصری مهم در طیف وسیعی از کاربردهای صنایع مختلف بسیار ضرورت دارد.

خرابی فاز در چه شرایطی رخ می‌دهد؟

برخی از مهم‌ترین موارد وقوع خطای رله کنترل فاز را در بخش‌های قبلی دستگاه کنترل فاز چیست ملاحظه کردید، حال در این قسمت به سایر شرایط وقوع خطا نیز خواهیم پرداخت. عدم تقارن بار در هر سه فاز منجر به آسیب به پمپ‌ها و موتورهای AC از طریق تنش حرارتی می‌شود. همچنین ولتاژ بیش‌ از حد تعیین شده نیز برای موتور آسیب‌زا خواهد بود. ناگفته نماند که در صورت بروز خطا بهترین راه مشورت با کارشناسان مربوطه است.

راهنمای انتخاب رله کنترل فاز

معیارهای انتخاب دستگاه کنترل فاز چیست و به چه مواردی باید توجه کرد از جمله دغدغه‌های مهم افراد هنگام تهیه رله‌های حفاظتی است. در ابتدا باید هدف استفاده از رله‌های کنترل فاز را تعیین کرد؛ زیرا انواع رله‌های حفاظتی با قابلیت‌های متفاوت در بازار موجود هستند که هر یک به منظور عملکرد خاصی تولید شده‌اند. همچنین باید مشخصات فنی رله را نیز در نظر بگیرید؛ به عنوان مثال باید ولتاژ نامی رله کنترل فاز چیست را بدانید، چرا که محصول مورد نظر باید قابلیت کار با پارامترهای شبکه برق ایران را داشته باشد.

عوامل تاثیرگذار بر قیمت کنترل فاز

پس از پاسخ کامل به پرسش دستگاه کنترل فاز چیست، در نهایت نوبت به بررسی عوامل موثر بر قیمت آن می‌رسد. کیفیت و اصالت دو فاکتور مهم بر قیمت رله‌های حفاظتی هستند. عدم کیفیت مطلوب تجهیزات مربوط به صنعت برق مشکلاتی را به همراه دارد که به شدت می‌تواند سلامت کاربران و حتی کل سیستم را تحت تأثیر قرار دهد. از طرف دیگر اغلب محصولات اورجینال علاوه بر برخورداری از کیفیت مناسب، سلامت دستگاه‌ها را نیز تضمین می‌کنند. در مجموع پیشنهاد می‌شود به ‌هیچ وجه کیفیت و اصالت را فدای قیمت نکرده و این تجهیزات را فقط از فروشگاه‌های معتبر خریداری کنید.

جمع بندی

بنا بر پاسخ به پرسش دستگاه کنترل فاز چیست دریافتید که انواع رله‌های حفاظتی به عنوان عنصری مهم و ضروری در تابلو برق‌ها استفاده می‌شوند و وظیفه جلوگیری از آسیب‌ رسیدن تجهیزات و صد البته جان افراد را بر عهده دارند. دستگاه‌های کنترل فاز نقش موثری را در صنایع مختلف ایفا می‌کنند، چرا که این تجهیزات در طیف وسیعی از کاربردها اعم از هیترهای صنعتی، کنترل سرعت ماشین‌آلات و سیستم شارژ باتری استفاده می‌شوند. لذا از اهمیت خرید رله‌های حفاظتی باکیفیت و استاندارد نیز نمی‌توان چشم‌پوشی کرد و مطمئن‌ترین راه برای تهیه آن‌ها، مراجعه به تأمین‌کنندگان معتبر همچون مجموعه ساوا الکتریک است.

سوالات متداول

• انواع دستگاه کنترل فاز چیست؟

رله‌‌های توالی فاز، خرابی فاز، پایش ولتاژ و عدم تعادل فاز از جمله مهم‌ترین انواع رله‌های حفاظتی هستند.

• دستگاه کنترل فاز چگونه کار می‌کند؟

رله‌ حفاظتی بر اساس مقایسه ولتاژ، جریان و فرکانس هر سه فاز عمل می‌کند و در صورت وقوع خطا با قطع مدار مانع از آسیب دیدن تجهیزات می‌شود.

• علت اهمیت استفاده از رله کنترل فاز چیست؟

رله حفاظتی علاوه بر حفاظت از سایر تجهیزات، در افزایش ایمنی و طول عمر مفید آن‌ها نیز نقش دارد.

بیشتر بخوانید:

آشنایی با رله حالت جامد یا SSR

انواع رله الکترونیکی چیست و چه کاربردی دارد؟

کنتاکتور و رله SSR (اس اس آر) چه تفاوتی دارند؟

چه عواملی باعث سوختن رله الکترونیکی SSR (اس اس ار) می‌شود؟